Grensa for ytringar har flytta seg med sosiale medium. Det er ikkje berre positivt for ytringsfridomen.

22. juli. Ein svart dag. 77 menneske mista livet. Åtte av dei i bomba som gjekk av i Regjeringskvartalet. På Utøya mista 69 menneske livet. 32 av dei var under 18 år. Eit forferdeleg terroråtak av ein høgreekstrem. Mange liv vart øydelagt den dagen. Noreg vart endra. Terroråtaket var eit åtak på Ap og AUF og politikken dei stod for, men også på det norske demokratiet.

I åra etter terroråtaket har overlevande måtta tole hets og trakassering i det offentlege rom. Påstandar om at AUF og Ap ikkje må «dra Utøya-kortet» eller «22. juli-kortet» kom, som ansvarleg redaktør i Trønderdebatt Snorre Valen, skriv om i den nyleg utgjevne boka «Utøyakortet», ganske raskt. Overlevande fekk melding om å leggje band på seg for ikkje å hindre den offentlege debatten om innvandring. Tidlegare AUF-leiar Eskil Pedersen vart til dømes anklaga for å ville innskrenke ytringsfridomen, fordi han bad om at folk som deltek i samfunnsdebatten skulle ta eit «ytringsansvar»: Ansvar for kva argument ein brukar og korleis ein formulerer seg.

Retten til å trakassere og hetse og krenkje har dei seinare åra fått ein stor del av plassen i debatten om ytringsfridom. Me må tole kritikk, blir det sagt. Men kva tid vart vaksne menneske sin rett til å hetse andre – grupper eller enkeltmenneske – ein viktig kamp for ytringsfridomen?

For tida går det ein debatt om Ytringsfrihetskommisjonen. Om kvar grensene skal gå for kva ein skal tole av ytringar i det offentlege rom. Om kven som skal avgjera kvar grensene skal setjast. Skal redaktørstyrte aviser sleppe til alle, fordi folk kan skrive om lag kva dei vil i sosiale medium? Kan minoritetsgrupper få lov til å definere kva som krenkjer dei, eller er det majoritetsgruppa sin rett til å ytre kva dei vil som set grensa?

Debatten om ytringsfridom bør delast i to, den som omhandlar det juridiske rommet for ytringsfridom, og den som handlar om rein folkeskikk. Det er for lett å avblåse alle som ynskjer ein anstendig debatt med at dei vil innskrenke ytringsfridomen, som med Eskil Pedersen i 2011.

Sosiale medium har flytta grensene for ytringar. Det er knapt til å tru kva vaksne folk får seg til å skrive med fullt namn og bilete på Facebook. Aviser og enkeltpersonar ender innimellom med å fjerne postar frå Facebook-sidene sine, fordi dei blir reine spybøtter av menneskeleg trakassering. Sjølv om kommentarane i kommentarfeltet kan vera innanfor det som er lovleg, tyder det ikkje at dei bidreg til ein anstendig offentleg debatt. Det som skjer då er ei innskrenking av ytringsfridomen, ikkje ei utviding.

I Aftenposten skriv Utøya-overlevande Elin L'Estrange om den vanskelege debatten etter 22. juli, og om at ho opplevde eit krav frå viktige aktørar i samfunnsdebatten om å moderere seg. Det er paradoksalt å kneble AUF, men samstundes gje ekstreme synspunkt større plass i debatten.